Książka stanowi drugi, a zarazem ostatni tom prezentujący wyniki badań naukowych przeprowadzonych w ramach projektu „Reforma prawa wykroczeń”. Projekt ten był realizowany, pod kierownictwem dr hab. Pawła Daniluka, prof. INP PAN ze środków finansowych Narodowego Centrum Nauki. Celem badań było zidentyfikowanie i opisanie niedoskonałości polskiego prawa wykroczeń oraz sformułowanie propozycji jego reformy. Przyjęto przy tym, że reforma ta powinna być rozważana w dwóch płaszczyznach, co przełożyło się na wyodrębnienie w ramach projektu dwóch obszarów badawczych.
Tom otwiera analiza, w której podjęto próbę spojrzenia na kierunki reform polskiego prawa wykroczeń z perspektywy historycznoprawnej (rozdział I).
W związku z tym, że nie sposób rozprawiać o reformie prawa wykroczeń bez zgłębienia teoretycznoprawnej istoty samego wykroczenia, rozdziały II i III zostały poświęcone właśnie tejże istocie. Przy czym przedstawiono ją na tle istoty przestępstwa i istoty deliktu administracyjnego, co ma istotne znaczenie głównie w kontekście wzajemnych przekształceń tych, formalnie odrębnych, kategorii czynów zabronionych, które to przekształcenia trzeba mieć na uwadze w kontekście poszukiwania optymalnego modelu reakcji na drobniejsze czyny zabronione. Charakteryzując rozdziały II i III niniejszego tomu, należy jeszcze dodać, że istota wykroczenia została tu zbadana – odpowiednio – na gruncie teorii niemieckojęzycznych i na gruncie polskim. Uwzględnienie teorii niemieckojęzycznych wynikało z tego, że to właśnie w tym obszarze prowadzone były najszersze i najbardziej pogłębione analizy dotyczące istoty wykroczenia.
Poszukiwaniom optymalnego modelu reakcji na drobniejsze czyny zabronione musiała towarzyszyć wiedza na temat różnych reżimów odpowiedzialności prawnej za popełnienie tychże czynów, a także na temat czynników, które powinny determinować wybór któregoś z owych reżimów. W rozdziale IV spojrzano ogólnie na tę problematykę w świetle teorii kryminalizacji. Z kolei rozdział V został poświęcony szczegółowemu zagadnieniu z zakresu reżimów odpowiedzialności prawnej za popełnienie drobniejszych czynów zabronionych, a mianowicie przekształcaniu odpowiedzialności wykroczeniowej w odpowiedzialność administracyjną.
Jakakolwiek reforma materialnego prawa wykroczeń musi uwzględniać determinanty wynikające z Konstytucji RP oraz aktów prawa międzynarodowego, postanowiono owe determinanty szczegółowo zbadać. Wyniki tych badań zamieszczono w rozdziale VI odnoszącym się do perspektywy konstytucyjnej oraz w rozdziale VII odnoszącym się do perspektywy prawnomiędzynarodowej.
Reforma, zwłaszcza o charakterze modelowym, nie mogła być rozważana w oderwaniu od kwestii ustrojowych i procesowych, dotyczących chociażby rodzaju i pozycji organów orzekających w sprawach o drobne czyny zabronione, czy też odpowiedniego standardu procedury orzekania w tym przedmiocie. Stąd też i te kwestie znalazły się w obszarze realizowanych badań, choć miały one niejako charakter służebny wobec zasadniczego problemu, jakim była reforma materialnego prawa wykroczeń. Stosowne analizy w tym zakresie pomieszczono w rozdziale VIII.
Projekt badawczy „Reforma prawa wykroczeń” był sprofilowany na wykroczenia powszechne. Nie sposób jednak było rozprawiać o modelowych zmianach w tym zakresie z całkowitym pominięciem problematyki wykroczeń skarbowych. Problematyka ta musiała zostać w tym kontekście poruszona, co znajduje odzwierciedlenie w rozdziale IX.
W ramach prowadzonych badań założono, że przy analizie możliwych kierunków rozwoju polskiego prawa wykroczeń i podczas poszukiwań optymalnego modelu reakcji na drobniejsze czyny zabronione warto byłoby sięgnąć po inspiracje mające swoje źródło w obcych systemach prawnych. W tym celu zrealizowano szerokie badania prawnoporównawcze. Ich efekty przedstawione są przede wszystkim w rozdziale X, zawierającym przekrojowe spojrzenie na odpowiedzialność za wykroczenie w prawie licznych państw europejskich. Wśród nich zdecydowano się zwrócić szczególną uwagę na Czechy, którym poświęcono odrębny rozdział – XI, co było uzasadnione przede wszystkim okolicznością, iż niedawno przeprowadzono tam zasadniczą i długo przygotowywaną reformę prawa wykroczeń, która może być szczególnie inspirująca w kontekście reformowania polskiego prawa wykroczeń.
Tom wieńczy rozdział XIII poświęcony optymalnemu modelowi reakcji na drobniejsze czyny zabronione. W jego części pierwszej przede wszystkim wskazano, co przesądziło o wyborze przez zespół badawczy takiego, a nie innego modelu reakcji na drobniejsze czyny zabronione. Z kolei w części drugiej opisano zmiany, których przeprowadzenie jest konieczne, aby urzeczywistnić nowy, proponowany przez zespół badawczy, model reakcji na drobniejsze czyny zabronione.
Wydanie: Warszawa 2020
Stan prawny: 13.01.2019
Wydawca: C.H. Beck
Seria: Monografie
ISBN: 978-83-8198-418-8
Ilość stron: 826