Kierownicy projektu: dr hab. Celina Nowak, prof. INP PAN & prof. Gintaras Švedas (Uniwersytet Wileński, Litwa).
Projekt uzyskał dofinansowanie w konkursie DAINA2 Narodowego Centrum Nauki
Obecnie w Unii Europejskiej w zakładach karnych przebywa około 500 tysięcy osób, zaś w państwach członkowskich Rady Europy ponad 1,5 miliona. W państwach UE pozbawienie wolności to najpoważniejsza sankcja, jaką można zastosować wobec jednostki. Już w 1992 r. Rada Europy wydała rekomendacje, w których uznała kary i środki polegające na pracy społecznie użytecznej za ważne sposoby zwalczania przestępczości pozwalające na unikanie negatywnych skutków pozbawienia wolności, wskazując, że pozbawienie wolności powinno być postrzegane jako kara lub środek ostateczny, stosowany tylko gdy z powodu wagi przestępstwa inne kary lub środki byłyby wyraźnie nieadekwatne. Jednakże, wciąż istnieje różnica między stosowaniem pozbawienia wolności pomiędzy wschodem a zachodem Europy. Przeciętnie współczynnik prizonizacji na Zachodzie nie przekracza 100 osób na 100 tys. mieszkańców, podczas gdy w Polsce wynosi 190, a na Litwie 232. Współczynnik ten jest także wysoki w innych państwach post-socjalistycznych, na przykład w Estonii wynosi 181, na Łotwie – 183, w Czechach – 202, Słowacji – 188, Węgrzech – 169. Ale w Rumunii jest zdecydowanie niższy – 106. W Zachodniej Europie współczynnik prizonizacji jest ogólnie niski: Niderlandy – 56, Niemcy – 76, Włochy – 99, Francja – 104.
Opis projektu
Zasadniczym celem projektu jest odpowiedź na pytania o to, dlaczego wciąż istnieje taka różnica we współczynniku prizonizacji między zachodem a wschodem Europy (czasem nawet dwu- lub nawet trzykrotnie większa w przeliczeniu na 100 tys. mieszkańców) i jakie są możliwości uregulowania kary i innych środków penalnych w państwach Europy Centralnej i Wschodniej w celu zniwelowania tej różnicy oraz uzyskania ich zgodności ze standardami europejskimi.
Wśród szczegółowych celów projektu wskazuje się także analizę technologii dozoru elektronicznego w kontekście penalnym z uwzględnieniem innych krajowych systemów prawa karnego, jako źródeł inspiracji dla państw Europy Centralnej i Wschodniej.
Badania naukowe
Pogłębione badania komparatystyczne, realizowane we współpracy polsko-litewskiej obejmą pięć systemów prawa karnego krajowego: Litwy, Polski, Rumunii, Słowacji i Estonii. Analizy będą prowadzone w odniesieniu do przepisów Rady Europy i Unii Europejskiej. Dodatkowo, w ramach analizowania technologii dozoru elektronicznego w kontekście penalnym, uwzględnione zostaną także inne systemy prawa krajowego. Badania wykraczają ponad komparatystykę. Badacze przyjmą kompleksową, multidyscyplinarną perspektywę, aby znaleźć sposoby pogodzenia standardów europejskich z warunkami panującymi w państwach Europy Środkowej i Wschodniej.
Efekty realizacji projektu
Projekt pogłębi rozumienie systemów prawa karnego, refleksję naukową nad społecznymi i prawnymi uwarunkowaniami polityki kryminalnej w tych krajach. Dotychczas nie było badań poświęconych alternatywom pozbawienia wolności w państwach post-socjalistycznych.
Współpraca z Uniwersytetem Wileńskim
Litewsko-polska współpraca w ramach projektu pozwoli osiągnąć szerzą perspektywę badawczą i zidentyfikować wspólne cechy polityki karnej w państwach naszego regionu Europy, posiadających wspólne doświadczenia historyczne. Jednocześnie, polscy i litewscy badacze mają różne perspektywy społeczne, ponieważ pochodzą z państw różnego rozmiaru i o różnych populacjach. Wspólna historia, związana z dziedzictwem sowieckim, którym towarzyszą różnorakie doświadczenia społeczne, zapewnią wyjątkową perspektywę badawczą i pozwolą zająć się problemem badawczych ze wszystkich stron. Dodatkowo, projekt przyczyni się do wzmocnienia relacji naukowych i współpracy w przyszłości.