Projekt nr 2024/53/B/HS5/02197 finansowany ze środków NCN.
Projekt realizowany w latach: 2024-2029
Kierownik projektu: dr Andrzej Jakubowski
Cel projektu
Projekt ma na celu zbadanie, w jaki sposób regulacje prawne oparte na wskaźnikach parametrycznych wpływają na współczesne rozumienie, znaczenie społeczne i funkcje dziedzictwa kulturowego. Dąży do przesunięcia akcentu badawczego z analizy samych narzędzi kwantyfikacji na ocenę ich oddziaływania na dziedzictwo i jego interesariuszy. Wypełniając lukę w dotychczasowych badaniach, projekt proponuje nowe ramy koncepcyjne i metodologiczne dla studiów nad dziedzictwem w skwantyfikowanej rzeczywistości prawnej i społecznej. Jego celem jest także identyfikacja konsekwencji prawnych i społecznych stosowania wskaźników oraz opracowanie usprawnień metod i narzędzi kwantyfikacji, z uwzględnieniem praw człowieka związanych z dostępem do i korzystaniem z dziedzictwa kulturowego.
Badania
Badania koncentrują się na analizie roli statystyk i wskaźników w regulacjach dotyczących dziedzictwa kulturowego oraz ich wpływu na społeczne postrzeganie przeszłości. W ostatnich dwóch dekadach globalne, regionalne i krajowe instytucje stopniowo rozwijały narzędzia kwantyfikacji, głównie do pomiaru aktywności artystycznej i kreatywnej, opierając się na danych ekonomicznych i behawioralnych. Wskaźniki te rzadko jednak obejmują programy ochrony i opieki nad dziedzictwem, skupiając się raczej na rejestrowaniu i inwentaryzacji obiektów. Ich zadaniem jest nie tylko dokumentacja wartości dziedzictwa, ale również wspieranie polityk publicznych, alokacji środków oraz realizacji celów takich jak zrównoważony rozwój, prawa człowieka czy integracja społeczna. Badania w ramach projektu wykraczają poza tradycyjne analizy prawne i ekonomiczne, analizując nie tylko istniejące metody pomiaru, ale także ich szersze konsekwencje społeczne, prawne i kulturowe. Celem jest zrozumienie, w jaki sposób regulacje oparte na wskaźnikach kształtują znaczenie dziedzictwa oraz współtworzą narracje o przeszłości. Badania obejmują zarówno krytyczną ocenę stosowanych narzędzi kwantyfikacji, jak i identyfikację ich wpływu na polityki publiczne, praktyki ochrony i uczestnictwo społeczne. Wyniki posłużą do zaproponowania udoskonaleń w metodach pomiaru, tak aby lepiej wspierały ochronę dziedzictwa, dostęp do kultury i realizację praw człowieka, a także tworzyły podstawy do nowych regulacji w obszarze prawa dziedzictwa kulturowego.
Znaczenie badań dla tworzenia i stosowania prawa
Projekt proponuje dwutorowe, innowacyjne podejście do badań nad dziedzictwem kulturowym w kontekście prawa opartego na wskaźnikach parametrycznych. Po pierwsze, wprowadza nowe ramy analityczne, pozwalające zbadać, jak regulacje prawne i narzędzia kwantyfikacji wpływają na postrzeganie dziedzictwa, jego znaczenie lokalne i globalne oraz praktyki ochrony i zarządzania. Wypełnia tym samym lukę badawczą dotyczącą relacji między ustawodawstwem opartym na wskaźnikach a doświadczeniem dziedzictwa, przyczyniając się do rozwoju nauki o dziedzictwie. Po drugie, projekt wykorzystuje paradygmat partycypacji, analizując, w jaki sposób udział interesariuszy w procesach prawnych i decyzyjnych kształtuje rozumienie i użytkowanie dziedzictwa oraz wzmacnia prawa dostępu do dóbr kultury. Łącząc „kulturę wskaźników” z paradygmatem partycypacji, badanie otwiera nowe perspektywy dla prawa międzynarodowego i interdyscyplinarnych studiów nad dziedzictwem, dostarczając wiedzy przydatnej naukowcom, prawodawcom i społeczeństwu obywatelskiemu.