Ochrona grup wrażliwych w międzynarodowym prawie praw człowieka

Cele projektu

Projekt badawczy ma na celu zbadanie pojęcia wrażliwości, szeroko stosowanego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i organy traktatowe ONZ zajmujące się prawami człowieka. Koncentruje się wokół następujących głównych pytań badawczych: Czy „podatność” jest pojęciem spójnym i ugruntowanym w praktyce międzynarodowych systemów ochrony praw człowieka? Jakie są kluczowe elementy tej koncepcji? Jaka jest rola tego pojęcia w ochronie określonych grup? Czy to tylko akademicki konstrukt, czy skuteczne narzędzie ochrony praw człowieka? Pytania te zostaną zgłębione poprzez wieloaspektową analizę konkretnych problemów badawczych związanych z ochroną grup wrażliwych na gruncie międzynarodowego prawa praw człowieka.

Badania

Badania są prowadzone w dwóch klastrach.

Pierwszy klaster dotyczy teoretycznych ram koncepcji podatności na zagrożenia. Skoncentruje się głównie na następujących zagadnieniach:

• Geneza i ewolucja koncepcji podatności na zagrożenia w określonych kontekstach i reżimach praw człowieka;
• definicja „podatności na zagrożenia” i „grup podatnych na zagrożenia” w określonych kontekstach i różnych systemach praw człowieka (RE, ONZ, UE);
• rekonstrukcja katalogu grup szczególnie wrażliwych ustanowionych w określonych kontekstach i reżimach praw człowieka;
• interakcja między „wrażliwością” a powiązanymi pojęciami, takimi jak „niekorzyść”, „wykluczenie” czy „stygmatyzacja”.

Klaster drugi dotyczy praktycznych implikacji podatności na zagrożenia, koncentrując się na następujących kwestiach:

• Metody wykorzystywania pojęcia podatności na zagrożenia przez międzynarodowe organizacje praw człowieka;
• Naruszenia praw człowieka, których doświadczają grupy szczególnie wrażliwe;
• Zakres obowiązków państw wobec grup szczególnie wrażliwych;
• Prawne narzędzia ochrony grup wrażliwych;
• Rozprzestrzenianie się grup szczególnie wrażliwych i instrumentów ochrony;
• Podatność na zagrożenia i dyskryminacja krzyżowa.

Badania mają na celu sformułowanie konkretnych rekomendacji skierowanych do organów ochrony praw człowieka, opartych przede wszystkim na wynikach uzyskanych w ramach klastrów 1 i 2 projektu. Badania opierają się na interpretacji norm Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i traktatów ONZ dotyczących praw człowieka oraz orzecznictwie ich organów orzekających. Dodatkowo, w stosownych przypadkach, zostaną zbadane inne reżimy prawa międzynarodowego, takie jak prawo humanitarne lub prawo uchodźcze. Zmiany w tej dziedzinie mają charakter dynamiczny – sądy praw człowieka i organy traktatowe regularnie wydają nowe wyroki i przyjmują dokumenty, w których stosują termin „grupy szczególnie narażone”.

Znaczenie badań dla tworzenia i stosowania prawa

Projekt pozwoli na systematyczną i długoterminową analizę zarówno stanu prawa, jak i nowych rozwiązań. Relacje między pojęciem bezbronności a zasadami równości i niedyskryminacji zostaną wzięte pod uwagę przy ocenie normatywnych podstaw odmiennego traktowania członków grup wrażliwych w procesie stosowania wspomnianych norm praw człowieka. Wstępne badanie odpowiedniego orzecznictwa posłuży do wybrania spraw związanych z określonymi grupami szczególnie wrażliwymi. Następnie standardy ochrony praw przysługujących członkom tych grup będą polegały na dokładnym porównaniu zakresu ochrony grup wrażliwych w systemach Rady Europy i ONZ.

Wyniki projektu zostaną opublikowane w recenzowanych czasopismach naukowych i zaprezentowane w artykułach konferencyjnych, przyczyniając się do rozwoju doktryny prawa.