Ponadnarodowe sieci organów administracji publicznej i ich wpływ na krajowy porządek prawny (na przykładzie sieci organów ochrony konkurencji)

Logo NCN

Projekt finansowany ze środków NCN, realizowany od 12 kwietnia 2019 r. do 11 kwietnia 2022 r.


Informacje ogólne

Przeciętny obywatel postrzega administrację krajową i europejską lub międzynarodową jako oddzielne organizacje. Uznaje, że są one od siebie niezależne i jedynie od czasu do czasu współpracują ze sobą wykonując swoje kompetencje. Tymczasem taki prosty i zupełny rozdział administracji krajowej od europejskiej czy światowej daleki jest od rzeczywistości. W ciągu ostatnich dekad zaobserwować możemy, że krajowe organy administracji publicznej zaczynają tworzyć siatki powiązań z zagranicznymi i unijnymi organami administracji. Te powiązania przybierają często postać ponadnarodowych sieci organów administracji publicznej. Sieci te tworzą całą mozaikę rozwiązań prawnych i organizacyjnych. Obejmują one coraz to nowe obszary życie społeczne (np. ochrona konkurencji, ochrona konsumentów, energetyka, telekomunikacja, ochrona środowiska, ogólne bezpieczeństwo produktów, migracje, czy nawet ochrona danych osobowych). Obywatele często nie zdają sobie sprawy, że podejmowane przez organy administracji krajowej działania są wynikiem uzgodnień w ramach ponadnarodowych sieci organów.

Wielość różnych sieci obejmujących coraz to nowe obszary regulacji i nowe organy administracji publicznej powoduje, że objęcie ich wszystkich jednocześnie badaniami byłoby ogromnie czasochłonne i wymagało zaangażowania bardzo dużego zespołu badawczego. Z tego powodu dla przeanalizowania funkcjonowania ponadnarodowych sieci organów administracji, jako przykład do badań wybrane zostały sieci organów ochrony konkurencji. Współpraca międzynarodowa organów ochrony rozwija się bardzo intensywnie, czemu towarzyszy wzrost ilości i znaczenia ponadnarodowych sieci, które tę współpracę animują. Ponadto prawo antymonopolowe uznawane jest za ten działa prawa, który w szczególny sposób rozwija się właśnie pod wpływem współpracy sieciowej.

Przedstawiana problematyka jest ważka naukowo oraz społecznie. Jednocześnie zauważalny jest brak dostatecznej refleksji naukowej w tym zakresie. Przykładowo dotychczasowe rozważania o współpracy pomiędzy organami administracji np. w formie porozumień administracyjnych są już niewystarczające dla opisu złożonych form współpracy międzynarodowej pomiędzy krajowymi organami ochrony konkurencji. Pojawiły się już pierwsze próby opisu tych zjawisk w literaturze polskiej, ale są one niezadowalające. Obserwując działania polskich organów administracji można wskazać, że ich dotychczasowa praktyka w zakresie przystępowania i uczestnictwa w ponadnarodowych sieciach naznaczona jest przypadkowością. Brak jest w bieżącej praktyce organów administracji długofalowych celów, którym współpraca ta ma służyć. Z tego względu brak jest także przemyślanej polityki wewnętrznej koordynującej uczestnictwo w tych sieciach przez pracowników urzędów. Co także istotne, brak jest też jakiejkolwiek refleksji ze strony naczelnych organów administracji, w jaki sposób należy kontrolować tę oddolną i niezależną międzynarodową aktywność polskich organów administracji publicznej.

Międzynarodowa współpraca polskich organów administracji może prowadzić do zagrożenia praw polskich obywateli. W polskim prawie brak jest gwarancji w zakresie przekazywania danych polskich podmiotów organom zagranicznym lub unijnym. Sfera ta jest zasadniczo nieregulowana. Wymiana informacji i dowodów w ramach ponadnarodowych sieci może stanowić istotne zagrożenie dla ochrony praw polskich obywateli oraz przedsiębiorców. Inne zagrożenia powinny być rozpatrywane w kontekście zmniejszenia transparentności funkcjonowania organów administracji publicznej w Polsce oraz zmniejszenia społecznej kontroli nad administracją publiczną. Przeniesienie aktywności oraz części procesu decyzyjnego na poziom unijny lub międzynarodowy przez organy administracji publicznej może pogłębić te zagrożenia.


Cele projektu

Przedstawiany projekt badawczy ma na celu ustalenie charakteru prawnego i sklasyfikowanie ponadnarodowych sieci organów oraz wskazanie wpływu tych sieci na krajowy porządek prawny i polską administrację publiczną. Badania zawierają wszechstronną analizę nowego zjawiska w prawie administracyjnym jakim są ponadnarodowe sieci organów administracji oraz zbadanie ich wpływu na krajowy porządek prawny i praktykę administracyjną polskich organów administracji.

Na podstawie tych ustaleń zostaną sformułowane postulaty pod kątem polskiego ustawodawcy oraz właściwych naczelnych organów administracji w celu przeprowadzenia pożądanych zmian legislacyjnych i administracyjnych.


Badania

Wszechstronna analiza zjawiska ponadnarodowych sieci organów administracji oraz wiążących się z tym korzyści i zagrożeń dla polskich obywateli i przedsiębiorców pozwoli wypracować definicję i klasyfikację ponadnarodowych sieci organów administracji. Wytworzone zostaną również ramy analityczne, które powinny ułatwić dalsze badania tego zjawiska. Zidentyfikowane zostaną obszary wymagające dalszych pogłębionych badań.


Znaczenie badań dla otoczenia społeczno-gospodarczego

Podjęte badania wskażą sposoby zapobiegania negatywnym skutkom czy zagrożeniom związanym z wymianą informacji i dowodów w postępowaniach przed organami ochrony konkurencji w ramach współpracy międzynarodowej.

Przeprowadzone badania pozwolą na uwrażliwienie opinii społecznej na problematykę tworzenia się ponadnarodowych struktur administracyjnych pozostających w wielu obszarach poza kontrolą demokratycznie wybranych organów państwa polskiego.

Jednocześnie należy podkreślić, że rozwój ponadnarodowych sieci organów administracji może też prowadzić do korzyści po stronie podmiotów trzecich (spoza sfery administracji). Korzyści te są odczuwalne głównie przez polskich przedsiębiorców.


Kierownik: dr hab. Mateusz Błachucki

Książki:

  1. Ponadnarodowe sieci organów administracji publicznej i ich wpływ na krajowy porządek prawny (na przykładzie sieci organów ochrony konkurencji), Wydawnictwo INP PAN, Warszawa 2019, 1-688.
  2. International Cooperation of Competition Authorities in Europe: from Bilateral Agreements to Transgovernmental Networks, M. Blachucki (ed.), Wydawnictwo INP PAN, Warszawa 2020, s. 1-279.

Artykuły/rozdziały:

  1. On the phenomenon of international cooperation of NCAs: from networks of authorities to networks of people – Introduction [in:] M. Błachucki (ed.), International Cooperation of Competition Authorities in Europe: from Bilateral Agreements to Transgovernmental Networks, Publishing House of ILS PAS. Warsaw 2020, pp. 19-24.
  2. Supervision over the international activities of National Competition Authorities (the Polish experience) [in:] M. Błachucki (ed.), International Cooperation of Competition Authorities in Europe: from Bilateral Agreements to Transgovernmental Networks, Publishing House of ILS PAS. Warsaw 2020, pp. 43-64.
  3. Współpraca organów administracji publicznej w sferze ponadnarodowej a regulacja k.p.a. [w:] M. Błachucki, G. Sibiga (red.), Kodeks postępowania administracyjnego po zmianach w latach 2017–2019, Wydawnictwo INP PAN, Warszawa 2020, s. 247-262.
  4. Niezależność organów administracji publicznej na przykładzie ewolucji statusu prawnego Prezesa UOKiK, Acta Universitatis Wratislaviensis No 3977, PRAWO CCCXXIX, Wrocław 2019, s. 253 – 265.
  5. The Consistency of Polish Competition Law with ICN Recommendations – the Example of Merger Notification Obligation, Studia Prawnicze 2018, nr 4, 103 – 129.
  6. Razem czy osobno? Specjalizacja i integracja organów antymonopolowych, ochrony konsumentów i regulacyjnych w Polsce i krajach Unii Europejskiej, Kwartalnik Prawa Publicznego 2017, nr 3, s. 7-51.
  7. Nowe formy współpracy międzynarodowej członków Europejskiej Sieci Konkurencji w świetle dyrektywy ECN+, Europejski Przegląd Sądowy 2019, nr 10, s. 11 – 18.
  8. Służba publiczna wobec umiędzynarodowienia administracji (na przykładzie administracji antymonopolowej), Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio G (Ius) 2017, nr 2.
  9. Rozwój i nowe formy współpracy międzynarodowej organów administracji publicznej, a sprawowanie przez nie jurysdykcji administracyjnej (na przykładzie administracji antymonopolowej) [w:] J. Jagielski, M. Wierzbowski (red.), Prawo administracyjne dziś i jutro, Wolters Kluwer, Warszawa 2018, s. 341-349.
  10. The evolution of competition authorities networks and the future of cooperation between NCA’s in Europe, Österreichische Zeitschrift für Kartellrecht, Nr 2018/4, s. 119-127.

Wyniki badań zostały zaprezentowane w trakcie konferencji:

  1. Rozwój i nowe formy współpracy międzynarodowej organów administracji publicznej, a sprawowanie przez nie jurysdykcji administracyjnej (na przykładzie administracji antymonopolowej) – referat na Zjeździe Katedr Prawa i Postępowania Administracyjnego zorganizowanego przez WPiA UW nt. Prawo administracyjne dziś i jutro, Warszawa, 25-27 czerwca 2018 r.
  2. Exchange of evidence under Polish and EU competition law – referat na 15th ICN Merger Workshop “Merger Review in the 2020s: Do Digitalization and Globalization Change the Analysis? ”, organizowanym przez International Competition Network (ICN) oraz Japan Fair Trade Commission (JFTC), Tokio, Japonia, 6-8 listopada 2018 r.
  3. Gun jumping – Polish provisions and administrative practice – referat na krajowej konferencji naukowej zorganizowanej przez CARS WZ UW nt. Recent merger control developments in Europe and their implications for the future of antitrust, Warszawa, 7 maja 2019 r.
  4. Recent Polish experience in merger control – referat na międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Wydział Prawa Uniwersytetu w Tartu oraz Konkurentsiamet – 16th Baltic Competition Conference, Tartu, 30-31 maja 2019 r.
  5. Współpraca międzynarodowa organów administracji publicznej, a ochrona praw stron postępowania – referat na Zjeździe Katedr Prawa Publicznego Gospodarczego zorganizowanego przez WPAiE UWr nt. Państwo a przedsiębiorca – aktualne wyzwania, Wrocław, 23-24 września 2019 r.
  6. Współdziałanie organów administracji publicznej w wymiarze krajowym i ponadnarodowym a regulacja KPA – referat na krajowej konferencji naukowej zorganizowanej przez INP PAN nt. Kodeks postępowania administracyjnego po zmianach w latach 2017 – 2019, Warszawa, 9 października 2019 r.
  7. Dyrektywa ECN+ z polskiej perspektywy – referat na międzynarodowej konferencji naukowej zorganizowanej przez Szkołę Prawa Niemieckiego nt. Dyrektywa ECN+, Warszawa, 17 października 2019 r.