Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego

Uchwała Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego przyjęta podczas Walnego Zebrania Członków, Kliczków, 12 czerwca 2018 r.

Przyjęte w latach 2016-2018 ustawodawstwo dotyczące sądownictwa konstytucyjnego, sądownictwa powszechnego, Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa narusza zasady dobra wspólnego, konstytucjonalizmu, demokratycznego państwa prawnego, podziału władz oraz niezależności sądownictwa i stanowi zagrożeni dla tożsamości konstytucyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, w szczególności wolności i praw jednostki oraz suwerenności wewnętrznej państwa.

Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego wzywa wszystkie organy władzy publicznej do przestrzegania Konstytucji RP i bezzwłocznego, pełnego przywrócenia porządku prawnego zgodnego z Konstytucją.

Głosowanie:
Za – 42, przeciw 1, wstrzymało się 3

Stanowisko Zarządu Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego 16 lipca 2017 r.

Zarząd Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego wyraża zaniepokojenie dokonywanymi i planowanymi zmianami w polskim sądownictwie. Odrębność i niezależność władzy sądowniczej od innych władz to fundamenty demokratycznego państwa prawnego i konieczne elementy zasady trójpodziału władzy, a także podstawowe gwarancje niezawisłości sędziowskiej. Przywrócenie tych zasad po 1989 r. należy do największych osiągnięć transformacji ustrojowej. Reforma sądownictwa jest konieczna, jednak nie może być dokonywana z naruszeniem podstawowych standardów demokratycznych, pogłębiając istniejący kryzys konstytucyjny.

Przyjęte przez Sejm i Senat ustawy zmieniające ustrój sądów powszechnych i Krajowej Rady Sądownictwa, podobnie jak wniesiony do Sejmu poselski projekt ustawy o Sądzie Najwyższym, stanowią pozakonstytucyjną zmianę ustroju państwa i prowadzą do pozbawienia obywateli prawa do niezależnego i niezawisłego sądu. Nie służą one Polsce, która przestaje być dobrem wspólnym wszystkich obywateli, w żaden sposób nie wpłyną też na poprawę sprawności i szybkości postępowania sądowego. Znaczące zwiększenie wpływu władzy wykonawczej na organizację i funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości nie tylko nie usprawni jego działania, ale również obniży wiarygodność władzy sądowniczej w opinii suwerena, zatem wywoła skutek odwrotny względem deklarowanego przez autorów proponowanych rozwiązań.

Polityka nie może dominować nad prawem, a istotne zmiany ustrojowe nie mogą być dokonywane bez udziału obywateli i szerokiej debaty publicznej. Dlatego apelujemy o realną dyskusję na temat reformy sądownictwa w Polsce, w której będą mogły uczestniczyć nie tylko siły polityczne, ale również inne środowiska, w tym zwłaszcza samorząd sędziowski i naukowcy.

Uchwała Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego przyjęta podczas Walnego Zebrania Członków, Warszawa, 30 czerwca 2016 r.

Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego wyraża wielkie zaniepokojenie kryzysem konstytucyjnym w Polsce. Konstytucja została przyjęta przez Naród w drodze referendum i stanowi tym samym dobro o szczególnej wartości. Jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej i jeżeli sama nie stanowi inaczej, może być stosowana bezpośrednio. Obowiązek jej sumiennego przestrzegania to powinność przede wszystkim organów władzy publicznej i osób piastujących w nich stanowiska. Oznacza to nie tylko zakaz jej otwartego łamania, ale również obchodzenia jej zasad i norm poprzez stosowanie nierzetelnych metod interpretacyjnych i wykorzystywanie istniejących luk. Konstytucja nie może być przez nikogo interpretowana w sposób mający na celu osiągnięcie jedynie doraźnej korzyści politycznej oraz z pominięciem specyfiki jej wykładni. Pogłębiający się kryzys konstytucyjny to konsekwencja pomijania przy interpretacji norm konstytucyjnych argumentów aksjologicznych czy założeń teoretycznych stanowiących podstawę jej przepisów. Nie służy to Polsce, która przestaje być dobrem wspólnym, jak i jej obywatelom, prowadzi też do obniżenia kultury prawnej, politycznej, ale i ogólnej Polaków.

Z zasady państwa prawa wynika prymat prawa nad polityką. Nie jest to możliwe bez zapewnienia przestrzegania Konstytucji przez skutecznie działające organy władzy sądowniczej, w tym przede wszystkim Trybunał Konstytucyjny, który powinien mieć pełną zdolność do wykonywania swoich konstytucyjnych kompetencji.

Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego apeluje o szybkie rozwiązanie sporu w duchu i zgodnie z obowiązującą Konstytucją.

---

Zadania statutowe

Celem Towarzystwa jest popieranie rozwoju nauki prawa konstytucyjnego, upowszechnianie wiedzy w tym zakresie oraz przyczynianie się do rozwoju demokratycznych instytucji konstytucyjnych Rzeczypospolitej Polskiej.

Charakterystyka działalności

Towarzystwo realizuje swoje cele w szczególności poprzez inicjowanie i organizowanie badań naukowych, w tym prawno-porównawczych, przygotowywanie ekspertyz naukowych, krzewienie wymiany myśli, organizowanie odczytów, zebrań dyskusyjnych, konferencji naukowych krajowych i międzynarodowych oraz współdziałanie z Międzynarodowym Stowarzyszeniem Prawa Konstytucyjnego i analogicznymi towarzystwami narodowymi.

Towarzystwo jest członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Konstytucyjnego /International Association of Constitutional Law – IACL, Association Internationale de Droit Constitutionnel – IADC/ z siedzibą w Pretorii (RPA).

Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego jest stowarzyszeniem zarejestrowanym (nr KRS 0000052610), działającym na podstawie obowiązującego prawa o stowarzyszeniach. Posiada osobowość prawną.

Zasięg oddziaływania Towarzystwa

Towarzystwo obejmuje swoim zasięgiem całe środowisko prawników konstytucjonalistów w Polsce, zwłaszcza związanych z ośrodkami akademickimi, a także praktyków pracujących w służbach prawnych organów państwowych. Zgodnie ze Statutem członkiem zwyczajnym PTPK może zostać każdy pracownik nauki, prowadzący badania w zakresie prawa konstytucyjnego, a także – za zgodą Zarządu – każda inna osoba zainteresowana problematyką konstytucji i jej stosowania w praktyce. PTPK jest stowarzyszeniem ogólnopolskim, jednak jego działalność ma zasięg międzynarodowy o tyle, iż reprezentuje polskie środowisko naukowe prawa konstytucyjnego za granicą, m.in. w strukturach Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Konstytucyjnego, i podejmuje liczne działania dla prezentacji i propagowania krajowych osiągnięć w zakresie badań konstytucyjnych. Statut nie przewiduje odrębnego członkostwa dla cudzoziemców.

Formy działalności

Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego przyczynia się do rozwoju nauki prawa konstytucyjnego w Polsce przez inicjowanie i organizację badań nad wybranymi problemami o szczególnym znaczeniu dla praktyki ustrojowej państwa polskiego. Integruje środowisko zawodowo związane z prawem konstytucyjnym, zajmujące się jego badaniem, nauczaniem w uczelniach akademickich oraz stosowaniem w praktyce, przez co ułatwia wymianę myśli i wyników badań, a także przyczynia się do podtrzymania pożytecznego kontaktu między badaczami a praktykami w dziedzinie prawa konstytucyjnego. Pośredniczy w promocji polskich osiągnięć naukowych za granicą, inicjuje i wspiera udział polskich naukowców w kongresach i konferencjach o zasięgu światowym, zwłaszcza organizowanych przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Prawa Konstytucyjnego. Rozwija także kontakty naukowe bilateralne oraz o zasięgu regionalnym, organizując spotkania naukowe i konferencje. Rozpowszechnia rezultaty prowadzonych badań, inicjuje publikację prac naukowych.

Walne Zebranie Członków Towarzystwa zwoływane jest corocznie przy okazji Sesji Katedr Prawa Konstytucyjnego, organizowanych kolejno przez ośrodki akademickie. Walne Zebranie – zgodnie ze Statutem – m.in. wytycza ogólny kierunek działania Towarzystwa.

W ramach prac koncepcyjnych nad nową polską konstytucją, Towarzystwo przeprowadziło kompleksową analizę jej założeń aksjologicznych, uwarunkowań historycznych, międzynarodowych i prawnoporównawczych w ramach projektu badawczego pt. „Podstawowe dylematy teoretyczne nowej konstytucji RP”, koordynowanego przez profesora Kazimierza Działochę. Projekt objął zasięgiem całe środowisko konstytucjonalistów polskich. Realizowany był jako badania zamawiane przez Kancelarię Sejmu w Komitecie Badań Naukowych (P1. 1100207). W jego wyniku powstał cykl ośmiu publikacji zbiorowych, wydanych przez Wydawnictwo Sejmowe w roku 1997: Paweł Sarnecki (red.), „Konstytucjonalizacja zasad i instytucji ustrojowych”; Janusz Trzciński (red.), „Charakter i struktura norm konstytucji”; Eugeniusz Zwierzchowski (red.), „Prawo i kontrola jego zgodności z konstytucją”; Michał Domagała (red.), „Konstytucyjne systemy rządów”; Wiesław Skrzydło (red.), „Ustrój i struktura aparatu państwowego i samorządu terytorialnego”; Leszek Wiśniewski (red.), „Podstawowe prawa jednostki i ich ochrona”; Andrzej Gwiżdż (red.), „Założenia ustrojowe, struktura i funkcjonowanie parlamentu”; Maria Kruk (red.), „Prawo międzynarodowe i wspólnotowe w wewnętrznym porządku prawnym”. Najważniejszym przedsięwzięciem badawczym Polskiego Towarzystwa Prawa Konstytucyjnego w latach 2002-2006 był projekt badawczy nt. „Podstawowe problemy stosowania Konstytucji RP”, zamówiony przez Komitet Badań Naukowych w wyniku konkursu ofert i przez niego finansowany (KBN PBZ-MiN-003/H02/2002). Jak to ujęto w raporcie końcowym z realizacji projektu, „w przekonaniu, że upłynął dostatecznie długi okres od momentu wejścia w życie, Polskie Towarzystwo Prawa Konstytucyjnego pomne roli, jaką polscy konstytucjonaliści odegrali w trakcie prac nad przygotowaniem koncepcji konstytucji z 1997 roku, wystąpiło z inicjatywą podjęcia badań nad podstawowymi stosowania Konstytucji RP.” Celem badań było udzielenie odpowiedzi na powiązane ze sobą ściśle trzy pytania: o zgodność realizacji w praktyce konstytucyjnej zasad i instytucji ustrojowych z przyjętymi przez ustrojodawcę założeniami, zwłaszcza wyrażonymi w preambule i dwóch pierwszych rozdziałach konstytucji; o problemy i trudności pojawiające się w procesie stosowania konstytucji oraz ich przyczyny – wynikające zarówno z okoliczności pozaprawnych, jak z niedociągnięć samej ustawy zasadniczej; wreszcie o zakres pożądanych – w świetle badań nad praktyką jej stosowania – zmian w konstytucji.

W wyniku realizacji projektu powstało trzynaście publikacji książkowych, i Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego w latach 2004-2006. Plonem badań w grupach tematycznych były następujące tomy wydane przez Wydawnictwo Sejmowe: Kazimierz Działocha (red.), „Bezpośrednie stosowanie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”, Marian Grzybowski (red.), System rządów. Model konstytucyjny a praktyka ustrojowa”, Zdzisław Jarosz (red.), „Parlament. Model konstytucyjny a praktyka ustrojowa”, Cezary Kosikowski (red.), „Zasady ustroju społecznego i gospodarczego w procesie stosowania konstytucji”, Paweł Sarnecki (red.), „Samorząd terytorialny. Zasady ustrojowe i praktyka”, Wiesław Skrzydło (red.), „Sądy i trybunały w konstytucji i w praktyce”, Andrzej Szmyt (red.), „Konstytucyjny system źródeł prawa w praktyce”, Leszek Wiśniewski (red.), Wolności i prawa jednostki oraz ich gwarancje. Problemy prawa i praktyki”, Krzysztof Wójtowicz (red.), „Otwarcie Konstytucji RP na prawo międzynarodowe i procesy integracyjne”, Sławomira Wronkowska (red.), „Zasada demokratycznego państwa prawnego w Konstytucji RP”.

Aktywność międzynarodowa

PTPK jest jedną z najliczniejszych i najbardziej aktywnych sekcji narodowych Międzynarodowego Stowarzyszenia Prawa Konstytucyjnego. Jeden z założycieli MSPK (1981 rok, Belgrad), a zarazem inicjator utworzenia polskiej organizacji naukowej konstytucjonalistów, profesor Sylwester Zawadzki, został uhonorowany godnością Prezesa Honorowego MSPK. Były Prezes PTPK, profesor Leszek Garlicki, wchodzi w skład Komitetu Wykonawczego MSPK i pełni funkcję Wiceprezesa MSPK, a poza nim profesor Maria Kruk-Jarosz oraz profesor Krystian Complak zasiadają w Radzie MSPK, która jest najwyższą władzą Stowarzyszenia.

Zgodnie ze statutem, Towarzystwo koordynuje udział polskich uczestników w Kongresach i Konferencjach Okrągłego Stołu MSPK. Począwszy od II Międzynarodowego Kongresu Prawa Konstytucyjnego w Paryżu – Aix-en-Provence w 1986 roku, przez kongresy w Warszawie w 1991 roku, Tokio w 1995 roku, w Rotterdamie w 1999 roku, w Santiago de Chile w 2004 r., aż po kongres w Atenach w 2008 r. oraz w Mexico City w 2011 roku, członkowie Sekcji Polskiej, a teraz Towarzystwa przedstawiali liczne, wysoko oceniane referaty.

W uznaniu aktywności naukowej polskiej sekcji władze MSPK powierzyły jej organizację III Międzynarodowego Kongresu Prawa w Warszawie, we wrześniu 1991 r., w dwusetną rocznicę uchwalenia pierwszej konstytucji europejskiej, Konstytucji 3 maja 1791 roku. Ponadto sekcja, a następnie Towarzystwo dwukrotnie było gospodarzem Konferencji Okrągłego Stołu MTPK – w październiku 1985 roku w Warszawie nt. „Rola prawa konstytucyjnego w zapobieganiu inflacji przepisów oraz podnoszenia jakości prawa” (Warszawa) oraz we wrześniu 2000 roku w Kazimierzu Dolnym nad Wisłą nt. „Dziesięć lat demokratycznego konstytucjonalizmu w Europie Środkowej i Wschodniej”. Materiały obu konferencji zostały opublikowane – pierwszej w formie broszurowej, drugiej w książce pt. „Ten Years of the Democratic Constitutionalism in Central and Eastern Europe” pod redakcją Kazimierza Działochy, Ryszarda Mojaka i Krzysztofa Wójtowicza, Wydawnictwo Morpol, Lublin 2001. Obszerna publikacja (około 420 stron), wydana w języku angielskim (niektóre teksty w języku francuskim i rosyjskim), jest bezprecedensową ze względu na szeroki udział autorów z niemal wszystkich państw regionu, prezentacją stanu reform ustroju politycznego w państwach postkomunistycznych. Egzemplarze książki zostały rozesłane do konstytucjonalistów zagranicznych, w tym zwłaszcza do partnerów z MSPK.