Konstrukcja systemu prawa Unii Europejskiej opiera się na założeniu, że państwa członkowskie przestrzegają wszystkich wartości wyrażonych w art. 2 TUE1, w tym wartości państwa prawa (zasady państwa prawa, praworządności, wartości praworządności, zasady praworządności, zasady rządów prawa)2. Jest to warunek kluczowy dla zachowania autonomii prawa unijnego względem państw członkowskich3. Tak rozumiana autonomia odnosi się do specyficznej, ponadnarodowej konstytucyjnej struktury Unii. Z utrwalonego orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości wynika, że traktaty założycielskie ustanawiają – w odróżnieniu od zwykłych umów międzynarodowych – nowy porządek prawny, dysponujący własnymi instytucjami, na rzecz którego państwa ograniczają w coraz szerszym zakresie swoje prawa suwerenne i którego podmiotami są nie tylko państwa członkowskie, lecz także pochodzące z nich jednostki.
Monografia jest pierwszą publikacją, w której w sposób przystępny i kompleksowy zostały omówione precedensowe zagadnienia prawne dotyczące ochrony praworządności państw członkowskich w prawie Unii Europejskiej. Autor wyjaśnia pojęcie praworządności (art. 2 TUE) i bada jego znaczenie w unijnym porządku prawnym, przedstawia też charakterystykę istniejących mechanizmów ochrony praworządności: politycznych (procedura z art. 7 TUE, postępowanie Komisji na podstawie Komunikatu „Nowe ramy na rzecz umocnienia praworządności”) oraz sądowych (procedura uchybieniowa z art. 258–260 TFUE, ochrona praworządności w ramach postępowań przed sądami krajowymi i procedury prejudycjalnej z art. 267 TFUE).
W monografii została przeprowadzona krytyczna analiza najnowszych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości UE dotyczących omawianego zagadnienia oraz problemów prawnych odnoszących się postępowań prowadzonych na poziomie krajowym i unijnym w związku z niezależnością sądownictwa polskiego. Pozwoliła ona autorowi na zweryfikowanie hipotez odnoszących się do elementów, charakteru i funkcji wartości praworządności w unijnym porządku prawnym i ich związku z dostępnymi mechanizmami ochrony praworządności, a także sposobem wykorzystywania tych mechanizmów w razie zagrożenia dla praworządności stworzonego przez państwo członkowskie.
Z Wstępu Rzecznika praw Obywatelskich Adama Bodnara
„Książka Macieja Taborowskiego w sposób dogłębny analizuje ten proces „przebudzenia” Unii Europejskiej. Bo przecież Unia posiadała instrumenty prawne przeciwdziałania zagrożeniom dla praworządności, tylko z nich nie korzystała. To właśnie przypadek Polski spowodował konieczność sięgnięcia po procedury rządów prawa z art. 7 TUE oraz po procedurę przeciwnaruszeniową z art. 258 TFUE, a także wymógł konieczność zwracania się przez sądy krajowe z pytaniami prejudycjalnymi dotyczącymi niezależności sądownictwa w Polsce. Książka Macieja Taborowskiego nie jest jednak zwyczajną analizą odtwarzającą zdarzenia oraz zastosowane metody działań. Autor zastanawia się: dlaczego system ten jest wciąż niedoskonały, jak powinien być on uzupełniany przez dalsze działania, jak wielki potencjał tkwi w instrumentach prawa europejskiego, które do tej pory nie zostały wykorzystane. Jest to zatem refleksja na przyszłość, kiedy organy Unii Europejskiej będą musiały się zmierzyć z zagrożeniami dla praworządności występującymi w innych państwach członkowskich.
Wydanie: Warszawa 2019
Stan prawny: 12.03.2019 r.
Wydawca: Wolters Kluwer
Seria: Monografie
ISBN: 978-83-8160-687-5
Ilość stron: 484
Publikacja dostępna w Bibliotece INP PAN sygn. 54608