Monografia stanowi kompleksowe omówienie prawnych aspektów polityki Unii Europejskiej w zakresie powrotów. Głównym celem badań prowadzonych w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki było ustalenie, czy ogół działań odejmowanych przez Unię Europejską, w tym przede wszystkim ogół instrumentów prawnych przez nią przyjętych, jest w stanie zagwarantować skuteczność polityki Unii Europejskiej w dziedzinie powrotów, mogącej przejawiać się zakończeniem nielegalnego pobytu obywatela na terytorium danego państwa członkowskiego lub uzyskaniem tytułu do dalszego, legalnego przebywania na jego terytorium.
W monografii uwzględniono nie tylko analizę przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/115 z 16.12.2008 r. w sprawie wspólnych norm i procedur stosowanych przez państwa członkowskie w odniesieniu do powrotów nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, w tym problematykę charakteru prawnego decyzji nakazującej powrót, ale także zagadnienia współpracy operacyjnej państw członkowskich oraz współpracy z państwami trzecimi w dziedzinie powrotów, czy też kwestie solidarności i instrumentów finansowania polityki Unii Europejskiej w zakresie polityki powrotów.
Autorka stawia tezę, że polityka UE dotycząca powrotów może być oceniona jako skuteczna wtedy, gdy spełnione zostaną dwa warunki: liczba decyzji nakazujących powrót wydanych przez państwa członkowskie będzie się równać liczbie osób, które rzeczywiście i w sposób trwały opuściły terytorium tych państw; a jednocześnie osoba przebywająca nielegalnie opuszcza obszar Unii Europejskiej, a nie tylko konkretnego państwa członkowskiego, wyjazd ten ma charakter trwały, a ponadto – gdy wyjazd ten nastąpi w najszybszym możliwym terminie, a prawa podstawowe osoby zainteresowanej pozostaną nienaruszone. Wskazuje także następuje mechanizmy gwarantuje skuteczność polityki powrotów: obowiązek wydawania decyzji, nakazujących powrót, traktowany jako zasadę, zakaz ponownego wjazdu, nie tylko na terytorium danego państwa członkowskiego, lecz także na, obszar całej Unii, wzajemne uznawanie decyzji nakazujących powrót, wzmacnianie współpracy operacyjnej państw członkowskich, włączając w to organizację wspólnych lotów (we współpracy z FRONTEX-em), współpracę państw członkowskich z urzędami konsularnymi państw trzecich, finansowanie polityki UE w dziedzinie powrotów, pierwszeństwo wyjazdów dobrowolnych przed powrotami przymusowymi, ograniczenie stosowania środków przymusu, takich jak środki detencyjne, czy też system środków odwoławczych. Autorka zwraca uwagę, że że obowiązek poszanowania praw podstawowych stoi niejednokrotnie w sprzeczności z możliwością osiągania celów polityki powrotów w wielu państwach członkowskich.
W rozdziale pierwszym przedstawione zostały założenia polityki UE w zakresie powrotów, instrumenty prawa wtórnego, a także problematyka ochrony praw podstawowych w UE, w tym ochrona praw podstawowych w ramach polityki powrotów i rola Trybunału Sprawiedliwości UE w zapewnianiu tej ochrony. Rozdział drugi poświęcony jest zakresowi podmiotowemu polityki powrotów, jak i wyłączeniom wynikającym z dyrektywy 2008/115, z orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości i ze swobody przepływu osób. Najistotniejszym rozdziałem pracy jest rozdział trzeci, w którym poddano analizie charakter prawny decyzji nakazującej powrót, wraz z jej dwoma istotnymi elementami – terminem dobrowolnego wyjazdu i zakazem wjazdu. Rozdział ten zawiera ponadto szczegółowy opis postępowania w sprawie powrotów osób przebywających nielegalnie, a także analizuje relacje między tym postępowaniem a będącymi z nim w konflikcie normami prawa karnego państw członkowskich. W rozdziale czwartym dokonano analizy gwarancji proceduralnych przysługujących osobie, wobec której toczy się postępowanie w sprawie powrotu. Rozdział piąty obejmuje problematykę charakteru prawnego i stosowania środka detencyjnego. Z kolei w rozdziale szóstym przedstawiono instytucję wydalenia i związaną z nim współpracę operacyjną państw członkowskich, obejmującą między innymi pomoc w przypadku tranzytu dla celów powrotowych drogą powietrzną i organizację wspólnych lotów w celach powrotowych. Rozdział siódmy obejmuje instytucję readmisji. Rozdział ósmy dotyczy wzajemnego uznawania decyzji nakazujących powrót. W rozdziale dziewiątym przedstawiono zasadę solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności, a także instrumenty finansowania polityki UE w zakresie powrotów. Zakończenie zawiera próbę oceny polityki powrotów w jej aspekcie prawnym.
Wydanie: Warszawa 2019
Stan prawny: 21.12.2018 r.
Wydawca: Wolters Kluwer
Seria: Monografie
ISBN: 978-83-8160-136-8
Ilość stron: 396
Publikacja dostępna w Bibliotece INP PAN sygn. 54495