Badanie e-rynków narkotykowych w Polsce – handel z wykorzystaniem platform społecznościowych

W skali globalnej nielegalne używanie narkotyków jest najwyższe wśród osób w wieku 15-34 lat, w tym przedziale wiekowym mieści się również większość aktywnych użytkowników mediów społecznościowych. Jak wynika z badań CBOS z 2022 roku, 100% młodych Polaków i Polek w tej grupie wiekowej korzystało z Internetu, ok. 90% rozmawiało przez komunikator internetowy, a 74% kupiło coś przez Internet. Według raportu Eurobarometer na temat młodych ludzi i narkotyków, to właśnie Internet jest najczęściej wymienianym źródłem informacji (59%) na temat narkotyków i ich zażywania, do którego zwróciliby się respondenci.

Wraz z powstaniem pierwszego rynku narkotykowego w 2011 roku w “darknecie”, doszło do zmiany w handlu narkotykami – zamiast kupowania narkotyków w wyniku osobistego kontaktu fizycznego, coraz częściej kupuje się je anonimowo, za pomocą Internetu, a narkotyki otrzymuje przesyłką pocztową. Choć na początku EMCDDA wskazywało na “darknet” i działające tam anonimowe rynki narkotykowe jako na źródło największej zmiany w handlu narkotykami, to wkrótce okazało się, że to szeroko dostępne platformy społecznościowe są miejscami, gdzie handel narkotykami najszybciej się rozwija.

W związku z tą zmianą rodzą się pytania co do wpływu powyższej ewolucji nie tylko na strukturę przestępczości narkotykowej, ale także na użytkowników narkotyków oraz zdrowie publiczne. Wątpliwości i zagrożenia wynikają ze specyfiki handlu narkotykami na platformach społecznościowych, który sprawia, że:

1. narkotyki są dostępne dla bardzo dużej grupy młodych osób,
2. internetowe rynki narkotykowe mają w swojej ofercie dużo większą ilość różnych substancji (zarówno substancje nielegalne, jak i leki na receptę), które często charakteryzują się wysoką czystością (mocą),
3. jest on postrzegany jako dużo bezpieczniejsze i wygodniejsze miejsce transakcji zarówno przez handlarzy jak i kupujących.

Badania nad fenomenem handlu w Internecie wciąż pozostają na początkowym etapie i po dziś dzień dostępnych jest tylko kilka publikacji opisujących działanie internetowych rynków narkotykowych. Brakuje ich zdecydowanie odnośnie do Polski. Stąd planowane badanie pozwoli na zebranie informacji dotyczących polskiego wymiaru tej rzeczywistości oraz na opis tendencji na tych nowopowstałych i ciągle rozwijających się platformach. Będzie zatem podstawą do analizy porównawczej pomiędzy dotychczasowym konwencjonalnym handlem nielegalnymi substancjami a coraz powszechniejszym handlem w Internecie.

EMCDDA podkreśla, iż zmiana modelu handlu narkotykami może mieć duży wpływ na popyt na narkotyki, co wyznacza z kolei nowe wyzwania profilaktyce uzależnień oraz redukcji szkód. Wyniki badań będą więc pomocne w przystosowaniu przyszłych działań w tych obszarach uwzględniających specyfikę rzeczywistości internetowej.

Projekt zakłada przeprowadzenie badań rynków narkotykowych działających na platformach internetowych. Badania obejmować będą identyfikację poszczególnych platform internetowych wykorzystywanych do handlu narkotykami, opis ich sposobów działania oraz różnice wynikające ze specyfiki konkretnych platform. Badani będą sprzedawcy i ich oferty, a także osoby kupujące narkotyki w Internecie. Przedstawione zostaną różnego rodzaju środki bezpieczeństwa, podejmowane przez sprzedawców, które mają minimalizować ryzyko identyfikacji handlarza i jego ewentualnej odpowiedzialności karnej. Szczególna uwaga zwracana będzie także na techniki marketingowe powszechne w większości badanych ofert, które ujawniają podobieństwa pomiędzy cyfrowym handlem narkotykami a sprzedażą legalnych towarów.

Trzyletni okres badania aktualnie działających rynków narkotykowych pozwoli na opis i analizę zmieniających się trendów w handlu narkotykami w Internecie. Głównymi działaniami podjętymi w celu realizacji zadania będą:

1. Ilościowa analiza skupiająca się na rodzaju, ilości i wadze oferowanych produktów, ale też na częstotliwości publikacji ofert i dynamiki wzrostu/spadku liczby członków poszczególnych rynków narkotykowych.
2. Ankieta online wśród osób kupujących narkotyki w sieci.
3. Wywiady z osobami kupującymi oraz sprzedającymi narkotyki w sieci.