“Nakaz dotyczący niewyjaśnionego majątku”: obiecujące narzędzie dla kompleksowej strategii UE zwalczania transnarodowego prania pieniędzy oraz korupcji?

Projekt nr 2022/45/B/HS5/03080 finansowany ze środków NCN, realizowany od 7 lutego 2023 r. do 6 lutego 2027 r.

Kierownik projektu dr Ariadna Ochnio

---

Informacje ogólne

Przedmiotem badań jest instytucja prawna określana jako „nakaz dotyczący niewyjaśnionego majątku” („unexplained wealth order”, UWO). W niektórych zagranicznych jurysdykcjach instytucja ta jest wykorzystywana do zwalczania poważnej przestępczości, m.in. korupcji i prania pieniędzy z udziałem osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne (PEP). UWO umożliwia odzyskiwanie nielegalnych aktywów w oparciu o „cywilny” standard dowodu. Instytucja ta, pod pewnymi warunkami dotyczącymi zapewnienia właściwej ochrony praw, może służyć w systemach prawa jako komplementarna ścieżka odzyskiwania nielegalnych aktywów w sprawach szczególnie poważnych przestępstw, których specyfika powoduje, że ich udowodnienie według tradycyjnych standardów procesu karnego staje się w praktyce niemożliwe.

---

Cele projektu

Projekt zmierza do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy „nakaz dotyczący niewyjaśnionego majątku” jest obiecującym narzędziem, które warto włączyć w kompleksową strategię UE zwalczania transnarodowego prania pieniędzy oraz korupcji osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne, w szczególności z państw spoza UE, przechowujących nielegalne aktywa na terytorium UE. Czy też wykorzystanie takiej metody odzyskiwania nielegalnych aktywów poza ścieżką karną nie powinno być rekomendowane jako stanowiące zbyt duże zagrożenie dla praw podstawowych, takich jak prawo własności, domniemanie niewinności, prawo do obrony czy też prawo do milczenia.

---

Badania

Analizy w ramach projektu: dogmatyczne, prawno-porównawcze (modele UWO w wybranych systemach prawnych – Irlandii; Anglii, Walii i Irlandii Północnej; Australii Zachodniej, Terytorium Północnego, Commonwealth); orzecznictwa sądów krajowych, TSUE, ETPCz; aktualnej strategii UE zwalczania transnarodowego prania pieniędzy i korupcji z udziałem osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne; częściowych danych dotyczących wykorzystania UWO.

---

Znaczenie badań dla tworzenia i stosowania prawa

Transferowalność UWO do kompleksowej strategii UE na rzecz zwalczania transnarodowego prania pieniędzy i korupcji osób zajmujących eksponowane stanowiska polityczne nie była jeszcze przedmiotem rozległych badań naukowych. Wyniki badań mogą mieć wpływ na kształtowanie przyszłej polityki UE i państw członkowskich w dziedzinie zwalczania poważnej przestępczości metodami opartymi na odzyskiwaniu nielegalnych aktywów. Wyniki badań mogą ponadto pozytywnie wpłynąć na opracowanie procedur zwrotu nielegalnych aktywów z terytorium UE do „państw ofiar”, w szczególności państw rozwijających się, w których korupcja stanowi problem o charakterze systemowym.

---

Referaty na międzynarodowych konferencjach naukowych:

• University of Limerick, Ollscoil Luimnigh, Leabharlann Glucksman
• Institute of Advanced Legal Studies, University of London.