Centrum Polsko-Francuskiej Myśli Prawniczej

Centrum Polsko-Francuskiej Myśli Prawniczej nawiązuje do długoletniej tradycji prowadzenia w Instytucie Nauk Prawnych PAN polsko-francuskich projektów badawczych i wymiany naukowej (m.in. w ramach umów pomiędzy PAN z jej francuskim odpowiednikiem Centre national de la recherche scientifique, CNRS). Pracownicy naukowi Instytutu już od lat biorą aktywny udział we wspólnych polsko-francuskich oraz międzynarodowych wydarzeniach naukowych. Dotychczasowa współpraca pozwoliła na nawiązanie trwałych naukowych relacji, zwłaszcza w szerokim obszarze badań ustrojowych. Szczególne zainteresowanie tym tematem wynikało zarówno z uwarunkowań ustrojowych Francji, bardzo inspirujących pod względem prawno-politycznym, jak i z przychylności partnerów francuskich dla dążenia Polski do członkostwa i aktywnego udziału w Unii Europejskiej. Umocnienie współpracy było także efektem rozwoju gospodarczego i społecznego na świecie oraz wpływu prawa na różne dziedziny życia. Nowe aspekty badawcze pojawiły się w ostatnim czasie w wyniku wydarzeń politycznych o charakterze międzynarodowym, zwłaszcza w świetle wojny w Ukrainie.

---

Cele Centrum:

• Promocja polskich badań naukowych poświęconych ustrojowi i prawu Francji oraz państw frankofońskich
• Kontynuowanie i wspieranie wspólnych polsko-francuskich badań naukowych w ramach realizowanych projektów
• Przystępowanie do konkursów na nowe projekty badawcze z udziałem partnerów z Francji oraz do międzynarodowych sieci badawczych i projektów o tematyce prawno-porównawczej
• Wspieranie inicjatyw naukowych z dziedziny prawa i nauk politycznych o charakterze prawnoporównawczym i tematyce nawiązującej do francuskiej myśli i praktyki prawniczej
• Wspieranie, organizacja i udział w wydarzeniach naukowych o charakterze interdyscyplinarnym (we współpracy m. in. z : Ośrodkiem Kultury Francuskiej i Studiów Frankofońskich w Polsce na Uniwersytecie Warszawskim (OKFiSF), Instytutem Francuskim w Polsce; Frankofońskim Stowarzyszeniem Badaczy Europy Wschodniej na Uniwersytecie Aix-Marseille; Polskim Towarzystwem Prawa Konstytucyjnego, Centrum Interdyscyplinarnych Studiów Konstytucyjnych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Europejskim Centrum Badań Ustrojowych Uniwersytetu Łódzkiego)
• Wspieranie młodych badaczy zainteresowanych udziałem w projektach oraz przygotowywaniem prac naukowych związanych z prawem francuskim w kontekście prawnoporównawczym
• Działalność edukacyjna skierowana do studentów i doktorantów szkół prawa francuskiego w Polsce oraz kierunków o tematyce polskiej we Francji i krajach frankofońskich, ponadto do uczniów starszych klas szkół średnich z programem dwujęzycznym z językiem francuskim, w tym wspieranie olimpiad i innych konkursów prawniczych z zakresu prawa francuskiego i Frankofonii
• Opracowanie komentarza do Konstytucji V Republiki Francuskiej w formie kompleksowej analizy ustroju V Republiki Francuskiej prowadzonej przez polskich naukowców, w perspektywie historycznej, kulturowej i prawnoporównawczej, z uwzględnieniem wspólnych tradycji i wzajemnych wpływów
• Archiwizacja oraz promocja badań w formie : 1) katalogu bibliograficznego z wykazem polskich opracowań naukowych poświęconych prawu państw obszaru francuskiej kultury prawnej oraz francuskojęzycznych poświęconych polskiemu prawu i polskiej kulturze prawnej, 2) elektronicznej platformy w formie blogu w języku francuskim i polskim poświęconego rozwiązaniom ze sfery prawa, kultury i edukacji akademickiej w badanych obszarach, w Polsce i Francji oraz państwach kręgu francuskiej kultury prawnej

---

Projekty badawcze polsko-francuskie i międzynarodowe prowadzone aktualnie w ramach Centrum:

• Projekt „e-Delib: Demokracja i wolności w erze cyfrowej. W kierunku e-demokracji prawa” (2021-2025) w ramach Międzynarodowej sieci badawczej, koordynowanej przez prof. Ariane Vidal-Naquet z Uniwersytetu Aix-Marseille i prof. Jeana-Philippe’a Derosiera z Uniwersytetu w Lille; koordynator polski z INP PAN – dr hab. Katarzyna Kubuj. Ośrodki naukowe biorące udział w projekcie: Francja – Uniwersytet w Lille, Uniwersytet Aix-Marseille, Belgia – Uniwersytet Katolicki w Louvain, Włochy – Uniwersytet Roma 3, Szwecja – Uniwersytet Södertörn w Sztokholmie, Szwajcaria – Uniwersytet w Genewie. Jednym z istotnych elementów tego projektu jest udział młodych badaczy (doktorantów) w corocznych Uniwersytetach letnich organizowanych przez wchodzące w skład sieci badawczej ośrodki naukowe (dotychczas doktoranci z INP PAN uczestniczyli w Uniwersytecie letnim w Rzymie 2022; zaplanowane są Uniwersytety w: Sztokholmie 2023, Louvain 2024, Genewie 2025);
• Międzynarodowe Forum o Konstytucji i Instytucjach Politycznych/Forum International sur la Constitution et les Institutions Politiques (ForInCIP) w Lille, coroczne spotkania tematyczne poświęcone współczesnym zagadnieniom ustrojowym z udziałem przedstawicieli nauki prawa oraz instytucji politycznych; bazą dyskusyjną są raporty przedstawicieli państw publikowane następnie w Cahiers du ForInCIP (wyd. LexisNexis, Paryż, nr 1/2016-7/2023; https://www.lgdj.fr/editeurs/lexisnexis-49/les-cahiers-du-forincip).
• CONVERSE project : „Rewriting the French Constitution: a Foreign Perspective”, francuski koordynator – prof. Marie Gren z Uniwersytetu Paris 1 Panthéon – Sorbonne; współudział prof. dr hab. Monika Florczak-Wątor z Uniwersytetu Jagiellońskiego

---

Projekty badawcze realizowane w poprzednich latach przez członków INP PAN we współpracy z partnerami z Francji (głównie z Uniwersytetu Paris 1 Panthéon – Sorbonne oraz Uniwersytetu w Poitiers) dotyczyły m. in. następujących tematów:

• Służba publiczna i kontrola administracji publicznej, lata 70-80-te XX w. Polska w kierunku państwa prawa, 1992-1996
• Tworzenie norm prawnych we Francji i w Polsce: perspektywa krajowa i uwarunkowania międzynarodowe, 1997-2000
• Konstytucyjne aspekty aplikacji prawa europejskiego w wewnętrznym porządku prawnym we Francji i w Polsce, 2001-2004
• System konstytucyjny Unii Europejskiej i państw członkowskich a prawa podstawowe, 2007-2010

---

Ważniejsze monografie naukowe z zakresu prawa publicznego autorstwa lub współautorstwa pracowników INP PAN powstałe w wyniku wspólnych, polsko-francuskich badań naukowych:

• Janusz Łętowski, Le contrôle de l’administration en Pologne, Wyd. Centre National de la Recherche Scientifique, Paryż 1978
• Janusz Łętowski, Guy Braibant, Céline Wiener, Le contrôle de l’administration en Europe de l’est et de l’ouest, Wyd. Centre National de la Recherche Scientifique, Paryż 1985
• Michel Lesage, Janusz Łętowski (red.), L’Etat de droit et la sécurité juridique, Wyd. Scholar, Warszawa 1996
• Ewa Łętowska, Janusz Łętowski, Poland Towards to the Rule of Law, Wyd. Scholar, Warszawa 1996
• Ewa Popławska, Instytucja prezydenta w systemie politycznym V Republiki Francuskiej, Wyd. Sejmowe, Warszawa 1995
• Maria Kruk, Ewa Popławska (red.), Parlamenty a integracja europejska, Wyd. Sejmowe, Warszawa 2002
• Katarzyna Kubuj, Jan Wawrzyniak (red.), Europeizacja konstytucji państw Unii Europejskiej, Wyd. Scholar, Warszawa 2011
• Katarzyna Kubuj, Implementacja prawa wspólnotowego na tle doświadczeń Francji, Wyd. Scholar, Warszawa 2006
• Katarzyna Kubuj, Zmiana Konstytucji V Republiki Francuskiej. Przedmiot, tryb, kontrola, Dom Wydawniczy ELIPSA, Warszawa 2018